Την Παρασκευή 07.10.2022 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Agro.Tec άρθρο σχετικά με τις προκλήσεις στη βιολογική μελισσοκομία. Το άρθρο έγραψε η κα Λασιθιωτάκη Λίνα, Γεωπόνος, MSc και συντονίστρια του Ινστιτούτου Οικολογικής Γεωργίας ΔΗΩ.
Ευχαριστούμε πολύ το περιοδικό Agro.Tec για την συνεργασία, την επιμέλεια και την δημοσίευση του κειμένου.
Μια πολλά υποσχόμενη αγροτική δραστηριότητα στη χώρα μας είναι η βιολογική μελισσοκομία, η οποία εφαρμόζει μια σειρά από πρακτικές που αποσκοπούν τόσο στην παραγωγή ενός ανώτερου ποιοτικά προϊόντος όσο και στην ευζωία των μελισσών.
Γράφει η κ. Λίνα Λασηθιωτάκη, γεωπόνος, MSc, Ινστιτούτο Οικολογικής Γεωργίας ΔΗΩ
Tο Ινστιτούτο Οικολογικής Γεωργίας ΔΗΩ έχει εικοσαετή και πλέον παρουσία στο χώρο της πρωτογενούς παραγωγής και μέλη της είναι γεωπόνοι, αγρότες, επιστήμονες, καλλιεργητές καθώς και μελισσοκόμοι. Θεωρώντας ως υψίστης σημασίας τη βιολογική μελισσοκομία στην Ελλάδα και θέλοντας να τονίσει τη σημασία της αλλά και τις δυσκολίες κατά την εξάσκησή της, συνέταξε επιστολή προς τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (στις 26 Απριλίου 2021), η οποία έχει δημοσιευτεί στον ιστότοπο (www.insteco.gr) του Ινστιτούτου, στο περιοδικό «Μελισσοκομική Επιθεώρηση», καθώς και σε άλλα ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα.
Στη συγκεκριμένη επιστολή, παραθέσαμε προτάσεις μας, μία από τις οποίες αφορούσε τη συμπερίληψη της βιολογικής μελισσοκομίας στο επερχόμενο πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης.
Κατόπιν της κατάθεσης των προτάσεων μας και της συνεχούς πίεσης που ασκήσαμε στους αρμόδιους φορείς καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου ενδιαφέροντος, η βιολογική μελισσοκομία τελικά συμπεριλήφθηκε στις γεωργικές δραστηριότητες στις οποίες θα δοθεί οικονομική ενίσχυση.
Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των δράσεων 11.1.2 και 11.2.2 του μέτρου 11 «Βιολογική Γεωργία» του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, θα δοθούν 50.5 εκατ. ευρώ σε 3.017 δικαιούχους μελισσοκόμους για κατεχόμενες κυψέλες-παραφυάδες. Οι υποχρεώσεις των δικαιούχων ξεκινούν κατά την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης ένταξης πράξεων και διαρκούν για χρονικό διάστημα τριών ετών.
Το φετινό πρόγραμμα είναι μια ευκαιρία να δημιουργηθεί και να αναπτυχθεί μια υγιής και βιώσιμη βιολογική μελισσοκομία.
Επίσης, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να δοθεί κίνητρο στους συμβατικούς μελισσοκόμους προκειμένου να γνωρίσουν τη βιολογική μελισσοκομία, καθώς τα κόστη της πιστοποίησης θα καλύπτονται από το πρόγραμμα.
Προτάσεις για νέους μελισσοκόμους
Μία από τις μεγάλες προκλήσεις των μελισσοκόμων, όσον αφορά τη μετάβαση στη βιολογική γεωργία, θα είναι η εύρεση βιολογικού κεριού και η αντικατάσταση του συμβατικού κεριού στις κυψέλες με το βιολογικό, καθώς η περίοδος πλήρους αντικατάστασης είναι μια «νεκρή» παραγωγικά χρονιά. Αυτή τη στιγμή η νομοθεσία απαιτεί να γίνει ολική αντικατάσταση στην πρώτη χρονιά, και πρότασή μας είναι να δοθεί η δυνατότητα σταδιακής αντικατάστασης του κεριού με βιολογικό σε μια περίοδο τριετίας, κάτι το οποίο εκτιμούμε ότι είναι εφικτό.
Με τη βοήθεια της επιδότησης, στο τέλος της τριετίας θα έχουμε μελισσοκόμους που θα έχουν εκπαιδευτεί στο βιολογικό κερί και θα μπορούν πλέον να αποφασίσουν, εάν θα συνεχίσουν ή όχι την παραγωγή του, χωρίς την ανάγκη επιδότησης αλλά με υγιείς βάσεις, στα πλαίσια της βιολογικής εκμετάλλευσης. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται ο αθέμιτος ανταγωνισμός έναντι των παλαιών βιολογικών μελισσοκόμων, αλλά και έναντι αυτών της συμβατικής παραγωγής.
Ταυτόχρονα, υπάρχει η δυνατότητα να γίνει μελέτη των αποτελεσμάτων των αναλύσεων κεριού που έχει πραγματοποιήσει το Σωματείο Βιολογικών Μελισσοκόμων Ελλάδας, προκειμένου να κατατεθούν από τους συναρμόδιους φορείς τεκμηριωμένες προτάσεις, λαμβάνοντας υπόψη το διαφοροποιημένο καθεστώς που ισχύει για το κερί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης θα πρέπει να θεσπιστούν ελάχιστα όρια σε συγκεκριμένες δραστικές ουσίες (π.χ. όρια 0,1 ή 0,50 mg/kg κτλ.), ώστε να ισχύουν τα ίδια σε όλη την Ε.Ε.
Κατά την περίοδο της τριετίας η πώληση του βιολογικού κεριού θα πρέπει να συνοδεύεται από ανάλυση (με τα παραπάνω κριτήρια), ώστε να υπάρχει κίνητρο προκειμένου να διαπιστευθούν τα εργαστήρια που αφορούν στο κερί, ενώ θα πρέπει παράλληλα να μειωθεί σημαντικά το κόστος αλλά και ο χρόνος έκδοσης των αποτελεσμάτων.
Έλλειψη βιολογικού κεριού
Μια άλλη πρόκληση είναι η έλλειψη βιολογικού κεριού στην αγορά. Το ήδη υπάρχον κερί είτε βρίσκεται σε μικρές ποσότητες, είτε προορίζεται για ίδια χρήση από τους μελισσοκόμους. Η ποσότητα που μπορεί να εξασφαλιστεί από το εξωτερικό είναι μικρή και δεν επαρκεί να καλύψεις τις ανάγκες των μελισσοκόμων, ενώ παράλληλα έχει πολύ υψηλό κόστος.
Οι τυπικές αναλύσεις για ανίχνευση υπολειμμάτων άνω των θεσπισμένων ορίων είναι πολύ συχνές, γεγονός το οποίο μεταφράζεται ως διάθεση στην αγορά «καθαρού» – αποδεκτού- κεριού με μηδενική υπολειμματικότητα.
Σχετικά με τα υλικά που χρησιμοποιούνται στις κυψέλες, θεωρούμε ότι εφόσον το όλο πρόγραμμα επιδότησης διακατέχεται από φιλοπεριβαλλοντικό πνεύμα, η χρήση πλαστικών βάσεων κυψέλης (με συγκεκριμένες και αυστηρές προδιαγραφές) είναι πιθανό να αποτελέσει μια καλή λύση, φιλική προς το περιβάλλον εν συγκρίσει με τις ξύλινες βάσεις, οι οποίες μπορεί κατά τις ενδεχομένως μη οικολογικές πρακτικές διαχείρισής τους (εμποτισμό με χημικά κτλ) να έχουν οικολογικό αποτύπωμα, να επιβαρύνουν την κυψέλη και να δυσχεραίνουν την εργασία των μελισσών στην αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών.
Γενικά εκτιμούμε ότι η χρήση πλαστικών τμημάτων και διατάξεων συλλογής γύρης και πρόπολης, εφόσον αυτά πληρούν όλες τις προδιαγραφές για την ασφάλεια των συλλεγόμενων προϊόντων κυψέλης – τροφίμων, δεν επιφέρει καμία επιβάρυνση στο τελικό παραγόμενο προϊόν.
Συνάντηση με τον υφυπουργό
Στο πλαίσιο αυτό, εκπρόσωποι του Ινστιτούτου Οικολογικής Γεωργίας ΔΗΩ και του Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ συμμετείχαν μαζί και με άλλους φορείς στη συνάντηση μαζί με τον υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ. Σίμο Κεδίκογλου στις 5 Σεπτεμβρίου 2022. Κατά τη σύσκεψη πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή απόψεων για το σύνολο των προβλημάτων που απασχολούν σήμερα τον κλάδο, με κυριότερα τη διασφάλιση της τήρησης των κανόνων που διέπουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και τη θέσπιση επιτρεπτών ορίων υπολειμμάτων στο κερί, που θα πιστοποιούν τη βιολογική προέλευση του μελιού.
Ειδικότερα, αναφορικά με το θέμα των υπολειμμάτων, τονίστηκε η ανάγκη καθορισμού ορίων, ώστε να εξασφαλίζεται αφενός η βιολογική αξία του μελιού και αφετέρου η αποτροπή του αθέμιτου ανταγωνισμού με αντίστοιχες περιπτώσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες έχουν θεσπιστεί υψηλότερα «εθνικά» όρια σε σχέση με αυτά που ορίζει ο Κανονισμός.
Σχετικά με το σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης οι εκπρόσωποι του Σωματείου Βιολογικών Μελισσοκόμων Ελλάδας έθεσαν το ζήτημα της επάρκειας προσωπικού στον Ελληνικό Οργανισμό «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο «Δήμητρα») και στους φορείς πιστοποίησης, ενώ αξίωσαν να πραγματοποιούνται οι έλεγχοι έτσι όπως ορίζεται από τον Κανονισμό, να τεθούν κριτήρια για τον αριθμό ελέγχων ανά ελεγκτή και, ειδικά για τη μελισσοκομία, να υπάρχει εξειδικευμένη τεχνική επάρκεια.
Η πιστοποίηση του ελληνικού βιολογικού μελιού μπορεί να αποτελέσει «εισιτήριο» για την εξαγωγή του σε όλο τον κόσμo
Ο υφυπουργός εξήγησε ότι υπάρχει ξεκάθαρη βούληση να βρεθούν οι σωστές λύσεις για τη βιολογική μελισσοκομία, αλλά και γενικότερα για τον τομέα της μελισσοκομίας. Επισήμανε μάλιστα ότι προσπαθεί να προωθήσει το σήμα του ελληνικού μελιού κι ακόμα περισσότερο το σήμα του βιολογικού μελιού, ενώ εκδήλωσε την ενόχλησή του στο να υποβαθμίζεται η αξία του ελληνικού μελιού και δη του βιολογικού με διάφορες «νόθες πρακτικές».
Πιστοποιήσεις
Λόγω των ωφελειών των βιολογικών προϊόντων μέλισσας στην υγεία των καταναλωτών, καθώς και του κρίσιμου ρόλου που διαδραματίζουν τα βιολογικά μελισσοκομεία μέσω της επικονιαστικής τους δράσης, η βιολογική μελισσοκομία κρίνεται ως εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας διατήρησης και αύξησης της βιοποικιλότητας του ελληνικού οικοσυστήματος, λειτουργώντας ως θεματοφύλακας της βιώσιμης ανάπτυξης με μηδαμινό οικολογικό αποτύπωμα.
Η πιστοποίηση του βιολογικού μελιού μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το «εισιτήριο» για την εξαγωγή του παγκοσμίως. Στην περίοδο της οικονομικής, υγειονομικής και ενεργειακής κρίσης, η ζήτηση και οι εξαγωγές του βιολογικού μελιού και λοιπών προϊόντων μέλισσας παρουσιάζουν άνοδο. Οι βιολογικοί μελισσοκόμοι κρατούν στα χέρια τους ένα πολύ σημαντικό προϊόν της ελληνικής διατροφής και παράδοσης, το οποίο έχει παγκόσμια αναγνώριση. Οι μέλισσες παράγουν μια ποικιλία από προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας, όπως είναι η γύρη, ο βασιλικός πολτός, το μελισσοκέρι, το δηλητήριο και η πρόπολη.
Οι μελισσοκόμοι συλλέγουν μια πληθώρα προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας και αναγνωρισιμότητας, που σε συνδυασμό με την προστιθέμενη αξία της βιολογικής πιστοποίησης μπορούν να τους προσφέρουν σημαίνουσα θέση στην παγκόσμια αγορά.
Προϋποθέσεις
Το πρώτο βήμα για την πιστοποίηση βιολογικού μελιού είναι η εγγραφή της επιχείρησης, του ιδιώτη ή του έμπορου τροφίμων σε ένα φορέα ελέγχου ο οποίος επαληθεύει ότι ο εκάστοτε μελισσοκόμος ενεργεί σύμφωνα με τον Κανονισμό 2018/848 ΕΚ και τηρεί τις προϋποθέσεις βιολογικής παραγωγής. Βασική προϋπόθεση για την τοποθεσία στην οποία θα τοποθετηθούν οι κυψέλες είναι να βρίσκεται σε περιοχές όπου εφαρμόζεται βιολογική γεωργία. Επίσης, επιτρέπεται τα μελίσσια να τοποθετούνται σε περιοχές με αυτοφυή βλάστηση και δάση. Επιπροσθέτως, για να χαρακτηριστεί ένα μέλι ως βιολογικό, θα πρέπει για ένα τουλάχιστον χρόνο να έχουν τηρηθεί οι αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας.
Το κείμενο κυκλοφoρεί στο περιοδικό Agro.Tec, στο τεύχος Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου 2022, Νο 07, σελίδα: 44-45.
